به نام خدا
برای داشتن اقتصاد پویا چه باید کرد؟
(سیدعلی لطفی زاده-نگارش3 :1399/10/26)
نتیجه اقتصاد پویا، تولید ثروت بیشتر می باشد و برای تولید ثروت بیشتر، داشتن علم و فناوری حرف اول را می زند.
ثروتی که از بهره ورترین و پربازده ترین فعالیت های اقتصادی در چرخه بسته یک کشور تولید شود، معمولا قادر به تامین رفاه اقتصادی مورد انتظار مردم نمی شود. از این رو کشورهای پیشرو در اقتصاد، برای کسب ثروت بیشتر همواره به بازار دیگر کشورها توجه داشته اند. آنها تلاش نموده اند تا هر روز انبوهی از کالاها و محصولات را با تکیه بر دانش و فناوری پیش تاز خود تولید و به بازارهای جهانی عرضه نمایند تا با کسب ثروت بیشتر از محل فروش محصولات خود به دیگر کشورها، ثروت بیشتری را برای خود رقم بزنند.
به این ترتیب اگر به دنبال اقتصاد پویا در کشور هستیم و خروجی آن را تولید ثروت بیشتر برای مردم می دانیم، بایستی به فتح قله های علمی و ایجاد فناوری های جدید بر پایه این توفیقات علمی توجه ویژه داشته باشیم و در عین حال با شناخت دقیق و اصولی نسبت به بازارهای خارجی و آگاهی از ذائقه مصرف کنندگان (که می تواند از ابزار فضای مجازی هم برای آن استفاده گردد)، با اتخاذ دیپلماسی هدفمند در تبیین روابط خارجی با دیگر کشورها، زمینه را برای تولید حداکثر ثروت در کشور فراهم ساخت.
شکی نیست که دستیابی به اهداف گفته شده نیازمند ساز و کار و ساختاری کاملا هوشمند و منطبق با این اهداف است و لازم است تا تغییرات لازم در نگاه و ساختار فعلی دیوان سالاری کشور برای هموار شدن مسیر صورت پذیرد.
کشورهای جهان برای کسب ثروت بیشتر دو موضوع مهم در پیش رو دارند،
الف) تولید انبوه محصولات رقابت پذیر که به لحاظ کیفیت و قیمت در جهان قابل عرضه و فروش باشد
ب) معرفی محصول به بازار و فروش محصولات تولیدی می باشد.
الف) تولید محصولات رقابت پذیر
مهمترین نکته ای که بایستی خیلی زود در دستور کار تمامی ارکان اقتصادی ایران اعم از سیاست گذاران و تصمیم گیرندگان و مسئولین اجرایی تا تولیدکنندگان و مصرف کنندگان محصولات قرار بگیرد، پذیرش این حقیقت است که کشورهای دیگر با تکیه بر دانش و فناوری، هر روز محصولاتی با کیفیت بهتر و قیمت تمام شده کمتر تولید می نمایند و کار برای کشورهایی که هنوز وارد این چرخه نشده اند هر روز دشوارتر می گردد. از این رو تهیه برنامه ای مدون جهت حرکت هرچه سریعتر در این مسیر کاملا ضروری می باشد.
آنچه مسلم است، آموزش، دانش، مهارت و فناوری در این مسیر حرف اول را می زند و لازم است تا جوانان با استعداد کشور، حداکثر تلاش هوشمندانه را جهت کسب دانش و دستیابی به فناوری های روز و مدرن برای ایجاد رقابت پذیری در محصولات تولیدی کشور فراهم آورند.
نقش اساتید، پژوهشگران و محققین
در این میان نقش مراکز علمی، تحقیقاتی و پژوهشی بسیار تعیین کننده بوده و لازم است تا اساتید دانشگاه ها و پژوهشگران و محققین کشور ضمن بازسازی و بروزسازی توان علمی خود و آگاهی از دانش روز، نقش خود را در بهبود کیفی و کاهش قیمت تمام شده محصولات صنعتی و کشاورزی و ارائه خدمات ثروت آفرین ایفا نمایند.
نقش دست اندکاران صنعت، کشاورزی و خدمات
صاحبان صنایع و دست اندرکاران بخش کشاورزی و فعالان بخش خدمات نیز دارای نقش یسیار مهمی در این مسیر می باشند. آنان بایستی ضمن ارزیابی صحیح از آینده و همفکری با صاحبان خرد و اندیشه، نسبت به آینده شغل فعلی خود آگاهی یافته و تصمیم بگیرند که وارد مشاغل جدید شوند و یا با اصلاح وضعیت موجود کسب و کار خود، جهت گیری های هوشمندانه برای نقش آفرینی در آینده اقتصاد ایران را در برنامه خود قرار دهند. بدیهی است که این مسیر دشواری های خود را خواهد داشت و لازم است تا صاحبان کسب و کارها آموزش های جدیدی در حوزه کسب مهارت، بازاریابی، کار گروهی، هم افزایی و ... را دریافت نموده و بدانند که آموزش جزء جدایی ناپذیر کسب و کار در جهان پرشتاب کنونی است و بایستی این موضوع بصورت پیوسته در برنامه کاری آنان و همکارانشان وجود داشته باشد.
در عین حال سختی ها و مشکلات این راه علیرغم دستاوردهای بسیار بزرگ و شیرین آن موضوعی است که بایستی فعالان اقتصادی با هوشمندی کامل آن را پذیرفته و مدیریت نمایند و در همکاری تنگاتنگ با اساتید دانشگاه و پژوهشگران و محققین و استفاده از ظرفین عظیم نیروی انسانی با استعداد و خلاق و توانمند کشور، آینده روشنی را برای کشورمان رقم بزنند.
نقش مردم
رکن دیگر و بسیار مهم در پیمودن این مسیر، همراهی هوشمندانه مردم می باشد. به هر حال بایستی برای مردم روشن شود که چگونه بایستی در این مسیر همراهی نمایند و نتیجه این همراهی چه دستاوردهایی را به دنبال خواهد داشت.
همراهی مردم از تامین منابع مالی برای سرمایه گذاری های موردنیاز از طریق تبدیل دارایی های خارج شده از چرخه اقتصاد از جمله طلا و ارز و ملک و ... تا همراهی در خرید کالاهای تولید داخل و اجتناب از خرید کالاهای وارداتی در طول دوره گذار و همچنین همراهی با یرنامه های تدوین شده در جهت اصلاح و یا تغییر الگوی مصرف بویژه در حوزه هایی که می تواند هزینه های کشور را کاهش داده و چه بسا زمینه ساز ایجاد درآمدهایی برای کشور نیز باشد.
پذیرش فرهنگ توسعه و پایبندی به آن از دیگر انتظارات از عموم مردم کشور است. مهمترین انتظارات در حوزه فرهنگ از مردم عبارتند از:
1- باور به حاکمیت نگرش علمی بر باورهای فرهنگی جامعه
2- باور فرهنگی به برابری انسان ها
3- باور فرهنگی به لزوم احترام به حقوق دیگران
4- باور فرهنگی به لزوم نظم پذیری جمعی
5- باور فرهنگی به آزادی سیاسی
6- باور فرهنگی به لزوم توجه معقول به دنیا و مسائل مادی مربوط به آن
نقش حاکمیت
اما مهمترین نقش را حاکمیت ایفا می نماید. مسئولیت برنامه ریزی برای ایجاد تحول در اقتصاد ایران بر عهده حاکمیت است و در این راه ایجاد نهادها و ساختارهای مناسب و متناسب اجتناب ناپذیر است.
اهم این نهادها و ساختارها به پیشنهاد مرحوم دکتر عظیمی در کتاب اقتصاد ایران امروز عبارتند از
|
ردیف |
نام نهاد |
ویژگی های اصلی توسعه ای لازم
|
| 1 | دمکراسی | - پذیرش مشروعیت علم در امور علمی
- پذیرش آرای عمومی در امور غیرعلمی
| - نبود تمرکز در تصمیم گیری ها
- مشارکت خلاق، واقعی و شکوفای مردم
|
| 2 | نهاد قضایی پاسدار حریم آزادی های مردم | | |
| 3 | رسانه های جمعی | | |
| 4 | دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی | | |
| 5 | احزاب سیاسی | | - محل پرورش نوآوران سیاسی (سیاستمداران خبره)
|
| 6 | موسسات نظریه پردازی، مجامع علمی و موسسات تحقیقی | | - آزاد و فقط محدود به حدود علم
|
| 7 | موسسات پژوهش های کاربردی (R & D) | | - محل پرورش نوآوران فنی (مخترعان)
|
| 8 | مجامع و تشکیلات صنعتی-تولیدی شرکت های سرمایه گذاری | | - محل پرورش نوآوران اقتصادی
|
| 9 | ساختار بودجه دولت | - متکی بر تولید اقتصادی جامعه
| - متکی بر آینده نگری و مدیریت علمی-فنی
|
| 10 | نظام آموزش عمومی | - متکی بر هدف اصلی پرورش انسان های نو و اجتماعی کردن آنها
| - متکی بر نیروی انسانی ویژه و فضاهای آموزشی مناسب
|
| 11 | نظام آموزش فنی و حرفه ای | - در ارتباط مستقیم با بافت اقتصادی جامعه
| - محل عرضه نیروی انسانی ماهر
|
| 12 | زیرساخت های اقتصادی | | - پذیرفته بودن پیگیری سود در امور اقتصادی
|
| 13 | زیرساخت های اجتماعی | - نظام حمایت اجتماعی معقول و فراگیر
- نظام بیمه های اجتماعی فراگیر
| - نظام بیمه های فردی فراگیر
|
| 14 | نظام تشنج زدایی از روابط خارجی | | - اتحادیه ها و پیوندهای منطقه ای اقتصادی قوی
|
| 15 | نظام پیوستگی اقتصاد در جهان | - عضویت موثر در سازمان های بین المللی
| - نظام حمایت های اقتصادی مناسب
|
ب) معرفی محصول به بازار و فروش
مسئله مهم دیگر در آینده اقتصاد ایران، موضوع معرفی و فروش محصولات به بازارهای جهان می باشد.
آنچه مسلم است، امروز در دنیا، کسری تولید در محصولات وجود ندارد و به اندازه نیاز همه مردم دنیا محصولات مختلف تولید و عرضه می شود، لیکن شرایط سیاسی و اقتصادی حاکم بر کشورها و روابط سیاسی-اقتصادی کشورها با یکدیگر است که امکان دسترسی مردم جهان به محصولات مختلف را رقم می زند. توفیق حاکمان در پیاده سازی سیاست های عدالت اجتماعی و بینش آنان در بسترسازی برای تولید ثروت بیشتر در هر کشور، قدرت خرید مردم را موجب می شود و اینجاست که نقش حاکمیت در کشورها برای ایجاد رفاه اقتصادی برای مردم روشن تر می گردد.
چنانچه سیاست های تحول اقتصادی اشاره شده در بخش اول این نوشتار پیاده شده و ایران را به کشوری تبدیل کند که قادر به تولید محصولات با کیفیت و دارای قیمت رقابتی می باشد، آنگاه فروش این محصولات در بازار جهانی و نحوه سهم گیری از بازارهای جهانی برای استمرار این روند تعیین کننده می باشد. طبیعتا انتظار این نیست که اول سرمایه گذاری و مقدمات لازم برای تولید محصول انجام و سپس به دنبال بازار فروش بود، بلکه توقع آن است که برنامه ریزی برای تولید براساس بررسی های هوشمندانه و واقع بینانه انجام شده باشد و در حین طی شدن مراحل تولید، موضوعات بازاریابی محصولات نیز صورت پذیرفته و با کسب بازارهای جدید، برنامه های توسعه و تنوع تولید نیز اجرایی گردد.
از سوی دیگر وابستگی به تامین بخشی از مواد اولیه، دانش، فناوری ها و تجهیزات موردنیاز برای تحقق اهداف تولیدات رقابت پذیر در عرصه جهانی، ضرورت صادرات بخشی از تولیدات کشور را دوچندان می سازد. به هر حال برای تهیه آنچه در داخل نداریم و یا تهیه و تولید آن در داخل کشور مقرون به صرفه نمی باشد بایستی منابع ارزی برای تهیه آن از دیگر کشورها وجود داشته باشد و این منابع تنها از مسیر صادرات قابل دسترس خواهد بود.
تولید ثروت از طریق صادرات محصولات موجود در بازار بسیار دشوار است
از سوی دیگر چنانچه بخواهیم ثروتی بیش از آنچه مورد مصرف داخلی و موردنیاز برای صادرات به منظور تامین حداقل ارز موردنیاز کشور می باشد را در دستور کار داشته باشیم، لازم است تا بتوانیم محصولات بیشتری تولید و صادر نماییم و این در بازار به شدت رقابتی جهان کاری بسیار دشوار است.
تولید ثروت از طریق دانش و نوآوری محتمل تر است
چنانچه موفق به دستیابی به دانش روز و توان تولید فناوری های جدید و ارائه خدمات زیرساختی و مخابراتی که سیر تحولات جهان به سمت و سوی آن به سرعت در حال حرکت است بشویم، در این صورت پرچم علم و فناوری در اختیار ما خواهد بود و این ما هستیم که با ارائه محصولات و خدمات نوآورانه و مبتنی بر نیازناسی درست مشتریان، می توانیم ثروت بزرگی را متوجه مردم و کشور خودمان نماییم. مثال بارز این موضوع شرکت اپل می باشد که با نیازسنجی هوشمندانه از تقاضای آینده بازار و ارائه محصولات و خدماتی متفاوت و مبتنی بر تمایلات مشتریان، بازار بزرگی را برای خود بوجود آورد و ثروت بزرگی را برای مردم کشور خود دست و پا نمود.
بازارسازی بجای بازاریابی
از دیگر اقدامات هوشمندانه در جهان، توجه به بازارسازی بجای بازاریابی است. یعنی برنامه ریزان اقتصادی، با شناخت دقیق از ذائقه مشتری و تمایلات آنان، محصولاتی را به بازار عرضه می کنند که اصلا رقیبی ندارد و در عین حال به شدت مورد پسند و متناسب با صبع مشتریان است.
عمق این موضوع تا بدانجا رسیده است که تئوریسین های بازارسازی، با تکیه بر خصوصیات مردم که از طریق فضای مجازی و بستر وب شناسایی می نمایند، بر تمایلات آنان متناسب با برنامه های تولید محصولات و خدمات خود تاثیر می گذارند و با تغییر ذائقه مشتریان، زمینه را برای سوییچ نمودن مردم از یک محصول موجود در بازار به محصولی که آنان در حال تولید آن می باشند فراهم می نمایند.
همانطوریکه ملاحظه می شود، در حوزه بازاریابی و بازارسازی هم داشتن دانش و فناوری حرف اول را می زند. بنابراین توجه به این موضوع و هدایت هدفمند جوانان به سمت کسب دانش و به کارگیری سودمند آن و عجین نمودن دانش و فناوری با زندگی روزانه مردم از مهمترین اقدامات مورد نظر برای آینده اقتصاد ایران است. اگر این برنامه توام با توجه به باورهای فرهنگی و دینی و مذهبی مردم طراحی و پیاده سازی شود، در این صورت از بحران های فرهنگی نیز پیشگیری خواهد شد.
-مقالات مرتبط: