به نام خدا
هم اندیشی شبکه ملی نخبگان بکوجا برای مدیریت مصرف آب در شالیزار
یکشنبه 1400/08/02
روابط عمومی و امور بین الملل بسیج کارآفرینی و جهاد اقتصادی (بکوجا) از برگزاری اولین جلسه هم اندیشی شبکه ملی نخبگان بکوجا برای مدیریت مصرف آب در شالیزار خبر داد.
براساس این گزارش این جلسه به صورت تصویری و از ساعت 10:30 روز شنبه 1400/08/01 و باحضور افراد زیر تشکیل شد:
- سید علی لطفی زاده موسس بکوجا
- اسداله تیموری نیاسری رییس دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
- وحید خسروی عضو هیات علمی بخش گیاه پزشکی و معاون موسسه تحقیقات برنج کشور در مازندران
- محسن سلطانی نماینده بکوجا در استان مازندران
- عیدمحمد فاروقی نماینده بکوجا در استان گلستان
- رحمان عرفانی رییس سابق و عضو هیات علمی موسسه تحقیقات برنج مازندران
- عقیل قدیم مسئول فعالیت های فناورانه بکوجا
- سید حشمت الله سبطی نماینده بکوجا در شهرستان بابل
- رضا اسدی، دکترای آبیاری و زهکشی، عضو هیات علمی، مسوول بخش تحقیقات فنی و مهندسی موسسه تحقیقات برنج کشور- معاونت مازندران
- علیرضا کیانی، دکتری علوم مهندسی آبیاری، معاون پژوهشی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان
- بهروز عرب زاده، دکترای آبیاری، عضو هیات علمی موسسه تحقیقات برنج کشور- معاونت مازندران
- محمدرضا گلدان ساز مدیر پروژه تحقیقاتی کم آبیاری برنج در مرکز همکاری های تحول و پیشرفت ریاست جمهوری
- نعمت الله صداقت رییس مرکز خدمات کشاورزی جهاد کشاورزی آمل
- علی شاه نظری از گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
 | 
| |  |  |  | |
| سید علی لطفی زاده | اسدالله تیموری نیارکی | وحید خسروی | محسن سلطانی | عقیل قدیم | عیدمحمد فاروقی | عبدالرحمن عرفانی |
در ادامه جلسه دکتر علیرضا کیانی دارنده دکتری علوم مهندسی آبیاری و معاون پژوهشی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان طی سخنانی به اهمیت نظر کشاورز در پذیرش روش های کاهش مصرف آب اشاره نمود و افزود: کشاورزان از روش هایی که موجب کاهش تولید و یا افزایش هزینه آنان شود استقبال نمی کنند.
دکتر کیانی به مصرف متوسط 12 تا 14 هزار مترمکعبی آب برای تولید برنج در هر هکتار از اراضی شالیزار استان گلستان اشاره نمود و گفت: برای کشت برنج چهار روش آبیاری وجود دارد که عبارتند از :
- آبیاری بارانی
- آبیاری غرقابی
- آبیاری تناوبی
- آبیاری تحت فشار (قطره ای)
وی افزود: برای کشت برنج سه روش مرسوم است که عبارتند از:
- کشت نشایی
- نشا در غیر سرزمین اصلی
- کشت مستقیم بذر
دکتر کیانی گفت: براساس تحقیقات میدانی انجام شده، چنانچه شیوه آبیاری از غرقابی به تحت فشار تغییر کند، مصرف آب در حدود 28% کاهش و تولید برنج نیز 680 کیلوگرم در هر هکتار کاهش می یابدکه به دلیل کاهش تولید مورد توافق کشاورزان قرار نمی گیرد. وی افزود: اگر روش نشایی به روش کشت بذر تغییر کند، در این صورت مصرف آب 48% کاهش و عملکرد تولید محصول نیز حدود 45% کاهش می یابد و این هم مورد رضایت کشاورزان نیست و چنانچه خزانه کاری در زمینی بجز زمین اصلی انجام شود موجب 45% کاهش مصرف آب و 25% کاهش تولید محصول می گردد که بازهم مورد قبول کشاورزان قرار نمی گیرد.
دکتر علی شاه نظری از گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری نیز به تفاوت نیاز آبی برنج از گیلان تا گلستان بسته به آب و هوا و نوع ارقام اشاره کرد و بر ضرورت آموزش کشاورزان در حوزه مصرف آب و انتخاب ارقام متناسب با هر منطقه تاکید کرد و ادامه داد: 35% آب مصرفی در شالیزار مربوط به عملیات گل خرابی است که اگر کشاورزان آموزش ببینند و این عملیات در زمستان و با استفاده از نزولات آسمانی در آن فصل انجام شود به اندازه 35% در مصرف آب از منابع ذخیره شده صرفه جویی می گردد.
دکتر شاه نظری با اشاره به اهمیت بحث آب گردانی در شالیزارها به ضرورت ایجاد سامانه های کنترلی همچون تحویل حجمی آب به کشاورزان به منظور ایجاد ظرفیت صرفه جویی در مصرف آب تاکید کرد و پیشنهاد نمود تا با تشکیل تشکل های مردمی آب وران، مدیریت مصرف آب به خود کشاورزان واگذار گردد و در عین حال برای بهبود درآمد کشاورزان و استفاده بهینه از ظرفیت اراضی کشاورزی به فکر انجام کشت دوم با گیاهانی همچون کلزا بود.
وی از توسعه مدیریت تناوبی آب در استان گیلان که با اصرار سازمان جهاد کشاورزی و پذیرش کشاورزان در حال اجرا می باشد به عنوان راه حلی مناسب برای کاهش مصرف آب سخن گفت و پیشنهاد کرد تا از تجربیات آقای دکتر محمدرضا یزدانی در موسسه تحقیقات برنج کشور در استان گیلان در این رابطه استفاده شود.
دکتر رضا اسدی، دکترای آبیاری و زهکشی و عضو هیات علمی و مسوول بخش تحقیقات فنی و مهندسی موسسه تحقیقات برنج کشور- معاونت مازندران نیز با تشریح مصرف آب در کشت برنج در چهار موضوع زیر:
- آماده سازی زمین
- خزانه
- نیاز گیاه
- نفوذ عمقی
مقدار مصرف آب برای آماده سازی زمین را بین 20 تا 35 درصد از کل مصرف آب برای کشت برنج عنوان کرد و گفت: اگر در مصرف آب برای آماده سازی زمین دقت نشود ممکن است تا 10.000 مترمکعب آب هم برای آماده سازی هر هکتار شالیزار مصرف شود. وی افزود: مقدار آب مصرفی برای خزانه که حدود 200 تا 400 مترمربع برای هر هکتار می باشد قابل چشم پوشی بوده و نیاز گیاه نیز حدود 40 تا 60 درصد از کل مصرف آب در طی دوره کشت می باشد و نفوذ عمقی هم در حدود 20 تا 30 درصد از کل آب مصرفی را دربر می گیرد.
دکتر اسدی مهمترین قسمت قابل صرفه جویی در مصرف آب در شالیزار را کاهش نفوذ عمقی و آماده سازی زمین دانست و گفت: در مناطقی که مشکل کمبود آب وجود ندارد، می توان با زهکشی میان فصلی مصرف آب را تا حدود 5% کاهش و بازده محصول را تا حدود 10% افزایش داد. وی گفت: برای ارقام محلی به طور متوسط بین 7 تا 8 هزار مترمکعب و برای ارقام پرمحصول بین 8 تا 9 هزار مترمکعب مصرف آب داریم که متناسب با شرایط آب و هوایی و نوع بافت خاک این اعداد تغییر می نماید.
دکتر رضا اسدی گفت: در مناطقی که کم آبی وجود دارد می توان از آبیاری تناوبی استفاده نمود و برای مناطقی که دچار خشکسالی و کمبود آب شدید هستند آبیاری تحت فشار قابل توصیه می باشد.
وی افزود: کشت بذر برنج به روش های مختلفی انجام می شود که در برخی مناطق به صورت غرقابی است و در کشت نشایی به روش غیرپادل، آبیاری غرقابی بی معنی است. وی گفت: در کشت بذری روش های غرقابی و تناوبی بایستی متوقف شود چون مصرف آب را بیشتر می کند ولی در کشت نشایی در بستر غیرپادل (بدون گل خرابی) نتایج خیلی خوبی به دست آمده است و با حذف مصرف آب در زمان آماده سازی زمین و مدیریت نفوذ عمقی حداقل 50% در مصرف آب صرفه جویی می شود.
دکتر اسدی در پایان سخنان خود گفت: مدیریت بهینه زراعی یعنی مبارزه با علف هرز و آفات و بیماری ها با سیستم های آبیاری تحت فشار (بارانی یا قطره ای) که می تواند علیرغم کاهش مصرف آب موجب کاهش در تولید محصول نشود و نهایتا در مقابل 50% کاهش مصرف آب موجب 15% کاهش تولید گردد.
دکتر بهروز عرب زاده، دکترای آبیاری و عضو هیات علمی موسسه تحقیقات برنج کشور- معاونت مازندران برداشتن شبکه های زهکشی به عنوان اساس کار تاکید کرد و گفت: بهترین روش آبیاری برای شالیزارها آبیاری تناوبی و استفاده از سیلندرهای مزرعه ای است.
دکتر عرب زاده وقوع فاجعه زیست محیطی فرونشست زمین در شرق مازندران را به دلیل برداشت بی رویه از منابع زیرزمینی قطعی دانست و نتیجه این فاجعه را از بین رفتن بخشی از بهترین اراضی کشاورزی کشور و شوری آب های زیرزمینی دانست.
دکتر رحمان عرفانی رییس سابق و عضو هیات علمی موسسه تحقیقات برنج مازندران نیز بر استفاده از ارقام مناسب در هر منطقه و استفاده از ارقام زودرس برای کاهش مصرف آب و استفاده از ادوات کشاورزی مناسب که موجب کاهش عملکرد در تولید نشود تاکید کرد.
مهندس محمدرضا گلدان ساز مدیر پروژه تحقیقاتی کم آبیاری برنج در مرکز همکاری های تحول و پیشرفت ریاست جمهوری که در استان گلستان انجام شد نیز در این جلسه گزارشی از این پروژه ارائه کرد و گفت: اگر کاهش مصرف آب موجب کاهش تولید محصول و در نتیجه کاهش درآمد کشاورز شود مورد استقبال کشاورزان قرار نمی گیرد.
وی از همکاری مرکز با یک شرکت هندی که قادر به اجرای کشت بذری، بدون کاهش عملکرد می باشد و اجرای آزمایشی آن در یک مزرعه در استان گلستان خبر داد و گفت: چند سالی است که این روش توسط این شرکت در کشورهای دیگری انجام می شود.
مهندس گلدان ساز از کاهش 60درصدی مصرف آب در مزرعه آزمایشی استان گلستان در مقایسه با مزرعه غرقابی شاهد سخن گفت که به دلیل حمله کرم ساقه خوار امکان اندازه گیری مقدار دقیق محصول تولیدی و نتیجه گیری در رابطه با محصول تولیدی در مزرعه شاهد فراهم نشد.
گلدان ساز به نقل از شرکت هندی گفت که علت اصلی کاهش محصول در روش آبیاری قطره ای تغذیه نامناسب می باشد و لازم است تا در سیستم های آبیاری تحت فشار به موضوع تغذیه برنج توجه ویژه شود.
وی مشکل عدم آشنایی کشاورزان با سیستم آبیاری قطره ای برنج و مشکلات آب و هوایی و منابع آبی و امثال آن را دلیل اصلی عدم توفیق در کشت برنج با آبیاری قطره ای دانست و بر ضرورت آموزش کشاورزان برای حل این مشکل تاکید کرد.
مهندس گلدان ساز بر مدیریت بهینه مزرعه با تکیه بر دانش و فناوری اشاره و بر ضرورت حضور متخصصین در کنار کشاورزان برای آموزش آنان تاکید کرد.
دکتر اسداله تیموری نیاسری رییس دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری ضمن اظهار خوشوقتی از برگزاری این جلسه، از همت بکوجا برای پیگیری موضوعات مد نظر قدردانی کرد و با اشاره به اینکه تاکنون موفق به اجرای مدیریت آب در کشاورزی نشده ایم، مدیریت آب داری را وابسته به نوع بافت خاک، فاز نگهداری و پسانگهداری هر زمین کشاورزی دانست و گفت: در استان‌هایی که شالیکاری داریم هنوز اجماعی برای کشت و مدیریت آب نداریم.
دکتر تیموری بر ضرورت مدیریت یکپارچه آب برای هر نوع خاک و هر نوع کشت و به تناسب مناطق مختلف کشور تاکید کرد و خواستار تهیه طرحی که برای هر منطقه کشت جداگانه ای را توصیه می نماید ولی به صورت یکپارچه اجرا می شود تاکید کرد.
رییس دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری به موضوع بهره وری از آب در دنیا نیز اشاره نمود و با بیان این که در برخی کشورهای دنیا از جمله تایوان و سریلانکا کشت برنج در گلخانه انجام و راندمان آب در حدود 100% می باشد، از کاهش دوره کشت و استفاده از بذرهای اصلاح شده زودرس برای بهره وری بیشتر سخن گفت.
دکتر تیموری نیاز آبی گیاهان را در کنار ریشه آنها دانست و گفت تامین آب و مواد مغذی موردنیاز گیاه در کنار ریشه بسیار تعیین کننده است و موجب حداکثر بهره وری در مصرف آب می گردد.
دکتر وحید خسروی عضو هیات علمی بخش گیاه پزشکی و معاون موسسه تحقیقات برنج کشور در مازندران نیز ضمن تشکر از مسئولین بکوجا برای برگزاری این جلسه گفت: برای تولید محصول خوب در برنج مدیریت تلفیقی (ICM) لازم است. وی بر ضرورت آموزش کشاورزان در زمینه مدیریت مزرعه و مدیریت تغذیه گیاه و مانند آن ها تاکید کرد و به کاهش سطح زیرکشت برنج در مازندران به دلیل قیمت بالای زمین و کاربردهای توریستی آن اشاره نمود و بر ضرورت توجه به اقتصاد کشاورز و آمایش سرزمین تاکید کرد.
دکتر نعمت الله صداقت رییس مرکز خدمات کشاورزی جهاد کشاورزی آمل نیز ضمن تشکر از مسئولان بکوجا برای برگزاری این جلسه، نکات زیر را به صورت تیتروار عنوان کرد:
- افزایش جمعیت نیاز به افزایش تولید محصولات غذایی دارد
- نصب کنتور حجمی بر روی چاه های آب کشاورزی موجب کاهش مصرف آب کشاورزی خواهد شد
- تامین منابع آبی از سوی دولت از طریق احداث سد و ایجاد شبکه های آبیاری و زهکشی
- توجه به آب مطمئن در دسترس برای کشاورزی
- مدیریت آبیاری و زهکشی
- استفاده از ارقام مقاوم به خشکسالی
- ارتباط مستمر دانشگاه با مزرعه و اجرای کشاورزی در کنار یکدیگر
مهندس عیدمحمد فاروقی نماینده بکوجا در استان گلستان نیز با اشاره به چهار ضلع مهم فعالیت های کشاورزی شامل:
- دانشگاه
- تحقیقات
- اجرا
- بهره بردار
بر انتظار خود از ارائه دقیق تر آمار و ارقام در این جلسه اشاره نمود و بر تدوین برنامه های بخش کشاورزی برمبنای اصول این بخش تاکید کرد. وی همچنین توجه به نکات زیر را برای بهبود بهره وری در محصول برنج حائز اهمیت عنوان کرد:
- استفاده از ارقام زودرس با عملکرد بالا
- استفاده از ارقام مقاوم به سرما
- تعیین الگوی کشت
- توجه به کاهش شدید مواد آلی در خاک های کشاورزی
- توجه جدی به آموزش بهره برداران
- مشخص نمودن سیستم کاشت
- انتخاب مزارع نمونه متناسب با خصوصیات عموم مزارع و نه مزارع پیشرو
- توجه به مدیریت مزرعه و نه بهبود بعضی از آیتم ها برای حصول حداکثر بهره وری
در پایان این جلسه مهندس لطفی زاده موسس بکوجا ضمن تشکر و قدردانی از حضور همه حاضرین، اظهار امیدواری کرد تا در جلسات بعدی شاهد حضور تعداد بیشتر و متنوع تری از متخصصین برای تصمیم گیری درخصوص نحوه کاهش مصرف آب در شالیزارها باشیم. وی همچنین وعده داد که جمع بندی مطالب مطروحه را برای اعضای جلسه خواهد فرستاد تا متناسب با نقطه نظرات آنان درخصوص موضوعات قابل طرح در جلسه بعد تصمیم گیری شود.
گفتنی است این جلسه پیرو بازدید و نشست لطفی زاده و مسئولین بکوجا در استان مازندران با مدیران و اعضاء هیات علمی موسسه تحقیقات برنج و به منظور انتخاب بهترین راه کار برای کاهش مصرف آب در مزارع برنج و استفاده از تجربیات همه متخصصین و محققین و اساتید و صاحب نظران این رشته برگزار شد.