بسمه تعالی
الزامات جهش تولید با مشارکت مردم
(سیدعلی لطفی زاده 1402/01/02)
الف) مقدمه – عدم تحقق انتظارات مقام معظم رهبری از واگذاری امور اجرایی به مردم
عدم تحقق انتظارات مقام معظم رهبری در پایان سال های نام گذاری شده با اهداف تولیدی و اقتصادی و کم توجهی و بعضا ناباوری برخی دولت مردان به نقش مردم در ایجاد جهش اقتصادی در کشور موجب شد تا علاوه بر تاکید ایشان بر ضرورت اجرای سیاست های کلی اصل 44 قانون اساسی و واگذاری امور اجرایی به مردم در سخنرانی‌های مورخه 1401/11/10و 1402/01/01و 1402/11/15 عدم رضایتشان از میزان تحقق این اهداف توسط دولت های مختلف به صراحت مطرح گردید و در نمایشگاه دست آوردهای صنعتی کشور در مورخه 1402/11/09شاهد تاکیدات مجدد و صریح ایشان بر واگذاری کارهای اجرایی به مردم و متعاقبا در سخنرانی مورخ 1402/11/10 در دیدار با کارآفرینان و فعالان اقتصادی نیز شاهد تکرار تاکید بر ضرورت اجرای این سیاست ها بودیم و در نهایت در نام گذاری سال 1403 صراحتا بر جهش تولید با مشارکت مردم تاکید گردیده است.
ب) عدم اشاره به عبارت مهار تورم در شعار امسال بواسطه جلوگیری از آسیب دیدن تولید از این موضوع
نکته دیگر در نام گذاری سال جاری، عدم اشاره مستقیم به عبارت "مهار تورم" در شعار سال می باشد، این موضوع را نیز می توان اینگونه تفسیر نمود که در سال 1402 مسئولین اجرایی کشور بدون توجه به اینکه مهار تورم از مسیر رشد تولید میسر است، دائما منابع موردنیاز تولید را به بهانه ضرورت کنترل نقدینگی و مهار تورم محدود نموده و عاقبت نه تورم را مهار کردند و نه رشد مورد انتظار در تولید را میسر نمودند، از این رو معظم له با اعتقاد به اینکه راه مهار تورم افزایش تولید است، این بار از عبارت جهش تولید که بسیار قوی تر و بالاتر از رشد تولید می باشد استفاده نموده و در کنار آن نیز اشاره ای به مهار تورم نداشته اند، چراکه نتیجه قهری جهش تولید مهار تورم می باشد.
ج) الزامات جهش تولید با مشارکت مردم چیست؟
اما به واقع ضرورت های جهش تولید چیست و اگر بخواهیم جهش تولید در طی یک سال محقق شود چه الزاماتی را بایستی تامین نماییم.
تسهیل در صدو مجوزها و روان سازی فعالیت واحدهای تولیدی
طبیعتا اولین اقدام بایستی بر مشارکت مردم متمرکز باشد، اما سوال اینجاست که مگر تاکنون مانعی رسمی برای مشارکت مردم در جهش تولید وجود داشته است؟ مطمئنا جواب منفی است، بلکه قوانین متعددی برای ایجاد سهولت در کسب و کار و رفع موانع تولید و تسهیل در صدور مجوز برای حضور مردم در تولید وجود دارد، لیکن هیچکدام منجر به فراهم سازی زمینه و ایجاد انگیزه و جذابیت لازم برای مشارکت پرشور مردم در تولید نگردیده است، از این رو تسهیل در صدور مجوز و روان سازی فرایند فعالیت تولیدکنندگان و حداقل نمودن معطلی آنان برای انجام کارهای اداری از مهمترین و در دسترس ترین اقدامات برای مشارکت جدی مردم در تولید می باشد.
2. سیاست گذاری مناسب برای ایجاد جذابیت واقعی در تولید
نکته دیگر این است که مشارکت مردم الزاما حضور مستقیم آنان در تولید و ایجاد واحدهای تولیدی جدید نیست، بلکه با توجه به ایجاد زیرساخت های فراوان تولیدی در کشور که به دلیل نبود بازار و یا کمبود مواد اولیه عموما با تمام ظرفیت فعال نبوده و یا متوقف می باشند، زمینه مناسبی برای مشارکت مالی مردم می باشد و ایجاد جذابیت کافی در این زمینه می تواند بخش بسیار بزرگتری از جامعه را با موضوع جهش تولید شریک نماید، لازمه این کار ایجاد ساز و کارهای لازم برای تضمین سرمایه گذاری و اطمینان از سود بالاتر آنان در سرمایه گذاری برای تولید نسبت به دیگر بازارهاست و مطمئنا این ایجاد جذابیت نمی تواند به صورت دستوری و الزام آور صورت پذیرد چراکه در این صورت مردم تمایلی به سرمایه گذاری در آن نخواهند داشت، لذا سیاست گذاری مناسب برای ایجاد جذابیت واقعی در تولید مهمترین کار ممکن در این موضوع می باشد.
3. ضرورت صادرات محصولات تولیدی ناشی از جهش تولید و رقابت در بازارهای جهانی
موضوع مهم دیگر تجارت خارجی و امکان صدور محصولات تولیدی به دیگر کشورهاست، چرا که هم اینک نیز در تولید بسیاری از کالاها در کشور خودکفا هستیم و جهش تولید به معنی تولید مازاد بر نیاز داخل و ضرورتا تولید برای صادرات خواهد بود، لذا توجه به رقبا در بازارهای بین المللی و رقابت کیفیت و قیمت در این بازارها مهمترین نکات قابل توجه در عرصه صادرات می باشد، لیکن بایستی به این نکات موضوعات خاص کشورمان ناشی از تحریم های ظالمانه را نیز اضافه نمود، چراکه هم اینک امکان باز کردن LC برای تجارت با ایران میسر نیست و نقل و انتقال پول نیز با دشواری و هزینه های بالا صورت می پذیرد که این محدودیت ها سبب می شود تا مواد اولیه با قیمت تمام شده بالاتر وارد چرخه تولید گردد و محصول نهایی نیز با قیمتی کمتر از قیمت واقعی در بازار جهانی به فروش برود تا برای آن مشتری پیدا شود و از آن مهمتر اینکه فروش این محصولات با ریسک بالای عدم پرداخت وجه از سوی خریدار به دلیل عدم وجود مدارک و مستندات و روال های جاری در معاملات بین المللی مواجه می باشد، از این رو ضرورت دارد تا حمایت های ویژه از صادرکنندگان و پذیرش بخشی از هزینه های یادشده به منظور زمینه سازی امکان رقابت آنان با دیگر محصولات در بازارهای جهانی صورت پذیرد.
4. ضرورت واگذاری اختیار قیمت گذاری ارز حاصل از صادرات به وزارت صمت برای رونق صادرات
نکته مهم دیگر در موضوع جهش تولید این است که صادرکنندگان مکلف به بازگشت ارز حاصل از صادرات می باشند، لیکن قیمت خرید ارز حاصل از صادرات آنان در حال حاضر توسط بانک مرکزی تعیین می گردد، این نکته مهمی است که در سال 1402 نیز سبب کاهش قابل توجه صادرات رسمی از کشور و عدم بازگشت بخش قابل توجهی از ارز حاصل از صادرات از مسیرهای تعیین شده قانونی به کشور گردید. فلذا نکته هم دیگر برای تحقق جهش تولید واگذاری اختیار قیمت گذاری ارز حاصل از صادرات به وزارت صمت می باشد.
5. اجتناب از دریافت هرگونه عوارض از صادرات محصول نهایی و اعطای مشوق های صادراتی
از دیگر عوامل موثر در جهش تولید، عوارض صادراتی و مالیات می باشد، در گذشته های نه چندان دور به منظور حمایت از صادرات غیر نفتی، علاوه بر آنکه عوارضی از صادرات دریافت نمی شد، بلکه هم مشوق و جایزه صادراتی پرداخت می شد و هم صادرکنندگان از پرداخت مالیات معاف بودند، متاسفانه در وضعیت کنونی تمامی این ساختار دچار آسیب جدی گردیده و عملا مشوق برای صادرات به مانع تراشی در مقابل صادرات تبدیل گردیده است، از این رو واگذای کلیه اختیارات مربوط به تسهیل و تشویق برای صادرات و ممانعت از اقداماتی که صادرات کشور را به مخاطره می اندازد بایستی به وزارت صمت واگذار گردد که از جمله مهمترین اقدامات در این زمینه واگذاری گمرک جمهوری اسلامی ایران به وزارت صمت که مسبوق به سابقه نیز بوده است می باشد.
6. اولویت دهی به تامین انرژی صنایع براساس قانون و واگذاری اختیار نحوه تامین انرژی به خودشان
عامل مهم دیگری که در سال های اخیر موجب عدم تحقق انتظارات افزایشی از تولید شده است، موضوع تامین انرژی صنایع می باشد، در چند سال گذشته، قطع برق صنایع در تابستان و زمستان و قطع گاز آنان در زمستان از مهمترین عوامل در مقابل رشد تولید بوده است، با افزایش جمعیت و متعاقب آن افزایش تعداد خانوار و در نتیجه افزایش تعداد واحدهای مسکونی، از یک طرف شاهد افزایش مصرف انرژی خانگی بواسطه عدم الزام جدی به کاهش مصرف سوخت از طریق ایزولاسون دیوارهای جانبی و سقف و کف واحدهای مسکونی و نیز عدم الزام به استفاده از لوازم خانگی کم انرژی بر هستیم و از طرف دیگر با افزایش تولید وسایل نقلیه که عموما از مصرف سوخت بالایی نیز برخوردار می باشند، شاهد افزایش مصرف انرژی در کشور بویژه بواسطه ارزانی آن هستیم. از این رو شش الزام مهم در سال جهش تولید با مشارکت مردم می تواند برای تامین انرژی پایدار صنایع راهگشا باشد:
- الزام ایزولاسیون حرارتی دیوارهای پیرامونی و سقف طبقه آخر و کف طبقه اول ساختمان های موجود
- الزام به عدم تولید لوازم خانکی با انرژی بری بالا
- الزام به کاهش مصرف سوخت در موتور خودروهای تولیدی خودروسازان داخلی
- اجازه تامین انرژی به صنایع از طریق واردات و الزام وزارتخانه های نفت و نیرو به انتقال انرژی خریداری شده بدون دریافت هزینه
- اجرای قانون مبنی بر عدم قطع انرژی واحدهای صنعتی و پرداخت غرامت به آنان در صورت قطع انرژی
- تامین مواد اولیه واحدهای تولیدی
7. ضرورت تسهیل جریان تامین خوراک و مواد اولیه واحدهای تولیدی از داخل و خارج
تامین خوراک و مواد اولیه واحدهای تولیدی از دیگر موانع جهش تولید است، در حال حاضر در اغلب صنایع کشور شاهد ظرفیت های بالا در پایین دست زنجیره و کمبود تولید مواد اولیه موردنیاز آنان در بالادست زنجیره می باشیم، از این رو روان سازی اجازه واردات موقت مواد اولیه بخصوص برای صادرات و تسهیل فرایند مربوطه از مهمترین راه کارهای استفاده از طرفیت های بلااستفاده موجود در صنایع برای جهش تولید است.
8. تامین مالی واحدهای تولیدی با توجه به تفاوت نرخ سود و تورم در کشور
سرمایه ثابت و سرمایه در گردش از دیگر موضوعات مهم دست به گریبان واحدهای تولیدی است. مهمترین عامل کمبود نقدینگی در واحدهای تولیدی تفاوت آشکار سود این واحدها در مقایسه با نرخ تورم است و بدیهی است که در زمانی که نرخ سود واحد تولیدی از نرخ تورم کمتر باشد، در این صورت قدرت خرید واحد تولیدی روز به روز کاهش و با کمبود مواد اولیه برای تولید به میزان گذشته مواجه می گردد و این جاست که حضور بانک ها و بازار سرمایه واز آن مهمتر سرمایه های ناشی از مشارکت مردمی می تواند مانع از کاهش تولید ناشی از کاهش سرمایه در گردش این واحدها گردد. این در حالی است که سیاست های انقباضی بانک مرکزی در سال 1402 موجب شد تا عملا این کمبود نقدینگی در واحدهای تولیدی سبب ایجاد بحران در این واحدها و تعطیلی موقت برخی از خطوط تولید و بیکاری تعدادی از کارگران آنان گردد.
9. ضرورت افزایش سرعت جریان نقدینگی در واحدهای تولیدی
طولانی شدن زمان گردش سرمایه در واحدهای تولیدی از دیگر عوامل مهم در کاهش تولید و یا حداقل کاهش رشد تولید در واحدهای تولیدی است. این موضوع با طولانی شدن زمان تخصیص و تامین و انتقال ارز ازسوی بانک مرکزی و نیز فرایند صادرات و واردات کالاها و مواد اولیه تشدید می گردد و لازم است تا با تمرکز اختیارات در وزارت صمت از این تشتت جلوگیری نمود. با افزایش سرعت گردش پول در واحدهای تولیدی امکان تولید بیشتر با میزان مشخصی از سرمایه فراهم می گردد و این موضوع علاوه بر کاهش نقدینگی موردنیاز برای جریان تولید و کاهش قیمت تمام شده محصولات تولیدی، موجب کاهش تورم ناشی از رشد نقدینگی نیز می گردد.
10. ضرورت توقف اجرای قوانین مالیات، بیمه و کار برای دوره ای مشخص
مالیات، بیمه و قانون کار سه قانون مهم درگیر با تولید هستند که همواره واحدهای تولیدی را تهدید می نمایند، در سال های اخیر با کاهش درآمدهای نفتی و تلاش دولت ها برای تامین بودجه از طریق مالیات ستانی، فشار بر واحدهای تولیدی برای پرداخت مالیات و اخذ جرایم مربوطه را مضاعف نموده و از سوی دیگر افزایش تعداد بازنشستگان و ناتوانی صندوق های بازنشستگی در پرداخت حقوق آنان موجب گردیده است تا فشار و سخت‌گیری سازمان تامین اجتماعی برای اخذ حق بیمه و اعمال جرایم سنگین برای بیمه گذاران روز به روز بیشتر و اختلالات ناشی از آن در واحدهای تولیدی بیش از پیش نمایان گردد. در کنار این دو سازمان، اجرای قانون کار که کارفرمایان را متعهد به عقد قرارداد و پرداخت اعداد مشخصی به کارگران به عنوان حقوق پایه، حق مسکن، حق اولاد، خواروبار، حق سنوات، عیدی و ... می نماید موجب می گردد که علاوه بر شکل گیری روابط ناسالم میان کارفرما و کارگر (برای دور زدن قانون)، تمایل به استفاده از کارگران غیرمجاز (مهاجرین غیرقانونی) نیز افزایش یافته و در عین حال صرفه تولید و رقابت پذیری آن در بازارهای جهانی کاهش یابد. از این رو برای تحقق جهش تولید با مشارکت مردم، ضروری است تا اجرای این قوانین برای دوره های مشخصی مراعا بماند تا واحدهای تولیدی بتوانند بنیه خود را تقویت و مستحکم نمایند.
11. نقش ماشین آلات جدید در بهبود کیفیت و کاهش بهای تمام شده تولید
ماشین آلات تولید از مهمترین عوامل در کاهش بهای تمام شده محصول نهایی می باشد، هرچه فناوری خطوط تولید بالاتر باشد، انرژی بری، مصرف مواد اولیه، هزینه نیروی انسانی و میزان ضایعات کاهش خواهد یافت و با افزایش سرعت تولید بواسطه استفاده از ماشین آلات روزآمد، شاهد افزایش مقدار تولید در واحد زمان و کاهش سربار تولید به ازای هر محصول و بهبود رقابت پذیری کالاهای تولیدی در بازار خواهیم بود. از این رو رونق صنعت ماشین سازی در کشور که خود می تواند زمینه ساز مشارکت بیشتر مردم در تولید و در عین حال بهینه سازی خطوط تولید موجود در کشور شو از دیگر نکاتی است که در جهش تولید با مشارکت مردم بایستی مورد توجه جدی قرار گیرد.
12.توجه به مقیاس تولید
یکی از مهمترین نکاتی که در کاهش بهای تمام شده و رقابت پذیری و برندسازی محصول در دنیا مطرح می‌باشد، مقیاس تولید می باشد. هرچه تعداد تولید محصول در واحد زمان در یک خط تولید بالاتر باشد، بهای تمام شده آن کمتر بوده و در عین حال امکان فراگیری آن در بازار نیز میسر می گردد و در نتیجه مصرف کنندگان در سراسر دنیا در زمان محدودی امکان دسترسی به محصول را پیدا می کنند و با استفاده از محصول با کیفیت و دارای قیمت مناسب به برند تولید آن محصول علاقمند و وابسته گردیده و به مرور و مشروط به حفظ کیفیت و قیمت مناسب، به مشتری دائم آن برند تبدیل می گردند و از این روست که ارزش برخی از برندها در جهان به دلیل اعتماد گروه کثیری از مصرف کنندگان به میلیاردها دلار می رسد. لذا توجه به مقیاس تولید بایستی مورد توجه ویژه بنگاه های تولیدی قرار گیرد.