به نام خدا

تهران پاک

(گزارش توجیهی حذف استفاده از سوخت های فسیلی در کلان شهر تهران از سال 1410)

یکشنبه 1401/10/18

طرح موضوع

آلودگی هوا و آلودگی صوتی دو مقوله مهم در زندگی شهروندان تهرانی است که عمدتا ناشی از مصرف سوخت های فسیلی و تردد وسایل نقلیه دارای موتورهای غیر برقی می باشد. اگرچه باور عمومی بر این است که عمده آلودگی هوای شهر تهران به دلیل مصرف سوخت های فسیلی توسط وسایل نقلیه می باشد، لیکن ممنوعیت عبور و مرور در شهر در هفته های ابتدایی همه گیری ویروس کرونا و تشدید آلودگی هوا در آن روزها نشان داد که حتی توقف حرکت کلیه وسایل نقلیه هم به تنهایی قادر به حل مشکل آلودگی هوای این کلان شهر نیست و برای حل این مشکل چاره‌ای جز جایگزینی سوخت های پاک بجای استفاده از سوخت های فسیلی نمی باشد.

آمار و ارقام

عمده مصرف کنندگان سوخت های فسیلی در تهران عبارتند از:

1. اتوبوس های حمل و نقل عمومی (حدود 7.000 دستگاه)
2. تاکسی ها (حدود 100.000 دستگاه)
3. موتورسیکلت های کار (حدود 1.100.000 دستگاه)
4. موتورخانه ها و پکیج ها (حدود 2.900.000 واحد مسکونی)
5. خودروهای شخصی (حدود 4.000.000 دستگاه)
6. موتورسیکلت های غیر کار (حدود 1.900.000 دستگاه)

متوسط مصرف روزانه انواع سوخت های فسیلی در شهر تهران به شرح زیر است:

1. بنزین 12.000.000 لیتر
2. گازوییل3.400.000لیتر
3. گاز طبیعی 38.000.000 مترمکعب

متوسط مصرف روزانه برق در تهران 4.500 مگاوات می باشد.

راهکار  پیشنهادی

برای حذف مصرف سوخت فسیلی در شهر تهران، برقی نمودن کلیه وسایل نقلیه و استفاده از دستگاه های حرارتی برقی همانند خانواده اسپیلت یونیت ها برای گرمایش و استفاده از آبگرمکن های برقی برای تامین آب گرم مصرفی و گاز خوراک پزی برقی برای پخت و پز اجتناب ناپذیر می باشد..

با توجه به وظایف قانونی دولت و شهرداری برای کاهش آلودگی هوا و نقش پررنگ وسایل نقلیه عمومی شامل اتوبوس، تاکسی و موتورسیکلت های کار که تردد زیادی در سطح شهر دارند در این ارتباط و همچنین تجربیات سنوات گذشته که دلالت بر آلایندگی قابل ملاحظه موتورخانه های با سوخت فسیلی در منازل بویژه در ماه های سرد سال دارد، ضروری است که دولت و شهرداری در این رابطه حساسیت بیشتری به خرج داده و با برقی نمودن کلیه خودروهای حمل و نقل عمومی اعم از اتوبوس ها و تاکسی ها و موتورسیکلت های کار و نیز وسایل گرمایش و سرمایش و خوراک پزی و آبگرمکن آنها یک بار برای همیشه موضوع آلودگی هوای ناشی از سوخت های فسیلی را در شهر تهران حل و فصل نمایند.

در خصوص خودروها و موتورسیکلت های شخصی نیز با توجه به طول عمر مفید 5 ساله آن ها و مهلت 10 ساله اجرای طرح، به نظر می رسد تا با عنایت به ارزانتر بودن خودروهای برقی نسبت به خودروهای با مصرف سوخت فسیلی، جایگزینی آن توسط عموم مردم به مراتب آسانتر از خودروهای معمولی بوده و در عین حال خودروسازان نیز می توانند از طریق سیستم های بانکی نسبت به تامین تسهیلات برای تهیه خودرو برقی برای مردم اقدام نمایند.

درخصوص تامین برق موردنیاز برای این وسایل و تجهیزات نیز با توجه به تولید برق مازاد در ساعات نیمه شب، پیشنهاد این است که وسایل نقلیه عمومی و موتورسیکلت های کار به گونه ای مدیریت شوند که شارژ باطری آن ها در زمان کم باری شبکه برق انجام شود و از این بابت نیازی به ایجاد طرفیت های جدید نیروگاه برق نباشد، لیکن اضافه شدن به طور متوسط سه دستگاه اسپلیت یونیت، یک دستگاه آب گرمکن برقی و یک دستگاه اجاق گاز خوراک‌پزی رومیزی به هر واحد مسکونی موجب افزایش برق مصرفی در شهر بویژه در ساعات اوج مصرف خواهد شد، لذا پیش بینی ساخت نیروگاه برق با انرژی های تجدیدپذیر به میزان 4500 مگاوات نیز در این طرح دیده شده تا برق این وسایل نیز از طریق نیروگاه های فاقد آلودگی تامین و در عین حال برق تولیدی نیز به صورت رایگان در اختیار مردم قرار گیرد تا موجب تحمیل هزینه جدید به خانوار نگردیده و در عین حال هزینه های جاری آنان که برای پرداخت هزینه گاز مصرفی در موتورخانه و آشپزخانه صورت می گیرد را نیز کاهش دهد.

در این طرح واگذاری اتوبوس، تاکسی، موتورسیکلت کار، اسپلیت یونیت برای سرمیش و گرمایش، اجاق خوراک پزی و آبگرمکن برقی نیز به صورت رایگان صورت می‌پذیرد.

برآورد تعداد و هزینه تامین این میزان تجهیزات برقی در جدول زیر ارائه شده است:

همچنین براساس متوسط مصرف سوخت وسایل نقلیه عمومی و خدماتی و نیز مصرف گاز موتورخانه های واحدهای مسکونی، برآورد مقدار و هزینه سوخت مصرفی سالیانه این مجموعه نیز در جدول زیر ارائه شده است:

برآورد هزینه ها

همانطوریکه ملاحظه می گردد برای اجرای این طرح 11.9 میلیارد دلار منابع مورد نیاز است و پس از اجرا، سالیانه 2.2 میلیارد دلار از مصرف سوخت فسیلی در کشور کاسته خواهد شد، از این رو چنانچه معادل سوخت مصرفی در 6 سال برای اجرای این طرح مد نظر قرار گیرد، انتظار می رود تا در مدت حدود 10 سال، مصرف سوخت فسیلی در شهر تهران متوقف گردد و یا به حداقل ممکن برسد.

جدول برآورد جایگزینی سالیانه انواع وسایل نقلیه و سیستم های گرمایشی و تامین آب گرم واحدهای مسکونی شهر تهران با توجه به بررسی های انجام شده از ظرفیت های واحدهای صنعتی داخل کشور و نیز تامین کسری تولید از دیگر کشورها به شرح دو گزینه مندرج در دو جدول زیر پیشنهاد می گردد.

 سازو کار اجرای طرح

به منظور اجرای این طرح پیشنهاد می گردد تا مصوبه ای با اخذ نظر موافق دولت و مجلس شورای اسلامی در شورای شهر تهران تصویب و سپس همان مصوبه در هیئت وزیران نیز تصویب و مبنای حقوقی انجام کار قرار گیرد. متن پیشنهادی این مصوبه در ادامه همین گزارش ارائه می گردد.

پس از صدور مصوبات لازم؛ پیشنهاد می گردد تا یک شخصیت حقیقی و یا حقوقی توانمند به عنوان محور اجرای مصوبات قرار گرفته و با فراخوان کلیه واحدهای صنعتی کشور که قادر به تولید اجزای موتورهای الکتریکی و باطری های نسل جدید و همچنین پلتفرم اتوبوس، خودرو، موتورسیکلت، سیستم های اسپلیت یونیت، آبگرم کن های برقی و نیروگاه های خورشیدی و بادی می باشند، اقدام به تقسیم کار میان آنان نموده و براساس برنامه زمانبندی ارائه شده در بخش قبل اقدام به جایگزینی وسایل نقلیه و تجهیزات برقی بجای وسایل نقلیه و تجهیزات متکی به سوخت فسیلی نماید. همچنین برای تامین کسری تولید داخل، شناسایی مناسبی از بهترین کارخانجات سازنده در سطح جهان که به لحاظ کیفی و قیمتی از مطلوبیت بیشتری برخوردار می باشند و در عین حال متعهد به انتقال فناوری به کشورمان می باشند نیز صورت گرفته و برنامه مذکور عملیاتی گردد.

اولویت جایگزینی وسایل نقلیه، طول عمر و میزان فرسودگی آن ها و اولویت واگذاری سامانه های گرمایشی و تولید آب گرم، مشترکین پرمصرف گاز طبیعی در شهر تهران می باشند.

نحوه تامین منابع مالی

تامین مالی این پروژه از محل واگذاری سوخت مصرفی وسایل جایگزین شده صورت می پذیرد. لازم به توجه است که این بسته بایستی به صورت کامل اجرایی گردد تا منابع مالی موردنیاز به طور کامل تامین گردد. در غیر این صورت براساس برآورد انجام شده زمان لازم برای استهلاک هزینه هر اتوبوس برقی با سوخت مصرفی اتوبوس های دیزلیِ مشابه، حدود 42 سال، برای تاکسی ها حدود 11 سال، برای موتورسیکلت ها حدود 6 سال و برای موتورخانه های منازل حدود 2 سال می باشد.

با توجه به اینکه خودروسازان به منظور تامین سرمایه درگردش خود خواستار دریافت وجه نقد از بابت خودروهای تحویلی می باشند و در عین حال دولت و شهرداری هم منابعی بجز سوخت حاصل از توقف مصرف توسط خودروها و منازل تجهیز شده به سامانه های برقی را ندارند، لذا هماهنگی اولیه با بانک های خارجی برای تامین منابع موردنیاز در قالب فاینانس صورت پذیرفته تا در قبال دریافت تضمین واگذاری سوخت مصرفی وسایل نقلیه تحویلی و منازل مورد نظر در طرح به مدت شش سال از سوی دولت جمهوری اسلامی ایران، بلافاصله پس از تحویل هر دستگاه خودرو، موتورسیکلت و یا تجهیزات سرمایشی و گرمایشی و اجاق خوراک پزی و آبگرمکن برقی به منازل، نسبت به پرداخت وجه آن به واگذارنده اقدام نمایند. طبیعتا دولت بایستی ضمن ارائه تضمین لازم برای واگذاری سوخت مصرفی این وسایل و تجهیزات به مدت شش سال، به اجرای تعهد خود بدون هرگونه وقفه و تاخیر پایبند باشد.

این طرح فاقد هرگونه هزینه و عملیات اجرایی برای دولت و شهرداری بوده و دست آورد آن ایجاد 4500 مگاوات نیروگاه خورشیدی و تحویل 7.000 دستگاه اتوبوس برقی، 100.000 دستگاه تاکسی برقی، 1.100.000 دستگاه موتورسیکلت برقی، 9.000.000 دستگاه اسپلیت یونیت سرد و گرم، 3.000.000 دستگاه اجاق خوراک پزی برقی و 3.000.000 دستگاه آبگرمکن برقی بدون دریافت هزینه به ذینفعان می باشد و از سال هفتم به بعد نیز سوخت مصرفی توسط این وسایل و منازل در اختیار دولت قرار خواهد گرفت تا به صلاحدید خود نسبت به صادرات و یا هرگونه تصمیمی نسبت به آن اقدام نماید.