شرکت های هرمی در ایران

به نام خدا

شرکت های هرمی

سید امین توکلانی1399/01/31

      شرکت های هرمی، علاوه بر آن که با توجه به این موضوع میزان رشد این شرکت کاملا تابعی از جمعیت و محدود است ، مشکل بعدی این است که افراد طبقه اخر در این اهرام درآمدی از هیچ درآمدی بهره مند نخواهند شد در حالی که اکثریت جمعیت اعضا را تشکیل می دهند و این یعنی غالب افرادی که وارد کسب و کار هایی با این مدل درآمدی می شوند بازنده هایی خواهند بود که از سرمایه آنان به نفع گروهی خاص و اندک بهره برداری می شود.

همانطور که پیشتر گفته شد شرکت های هرمی بر مبنای یک مدل درآمدی وابسته به جذب نفرات جدید به مجموعه و به مانند شکل یک هرم فعالیت کرده و جریان ورود پول بر اساس دریافت حق عضویت یا حق مشارکت شکل می گیرد و سرمایه از مقاطع پایینی به سمت راس هرم درجریان است که با افزایش ارتفاع این هرم افراد بیشتر، اما به نسبت کمتر، از منافع این جریان ورودی از سرمایه بهره مند می شوند.

اما نکته حائز اهمیت این است که با توجه به ساختار هرم مانند و روند تصاعد هندسی موجود در جذب زیر مجموعه‌ها، با توجه به جمعیت محدود انسان ها، این شرکت ها با محدودیت جذب مواجه خواهند بود، به این معنی که اگر به طور مثال هر فرد در این شبکه دارای ۶ زیر مجموعه باشد، ظرفیت هرم ساختار شرکت تا طبقه سیزدهم آن از جمعیت کره زمین پیشی خواهد گرفت!

اما تا به این جا تمام مسائل و مشکلات طرح شده صرفا به بررسی ظرفیت های این مدل در ایجاد انتفاع برای افراد خلاصه گردید، در حالی که مشکل اصلی این شکل از کسب و کار ها در ماهیت غیر مولد و منفعل آنان است، به این معنی که در این مدل های کسب و کار، کالا یا خدمتی تولید نمی شود و خلق ارزشی صورت نمی گیرد و صرفا یک رانت از جامعه ای گرد آوری شده و به شکلی نا برابر در میان آن جامعه باز توزیع می شود .

که نتیجه این مدل کسب و کار، چیزی به جز تشویق مشاغل و کسب و کار های غیر مولد و فاقد ارزش افزوده نیست و در صورت رشد این دست کسب و کار ها سوای از ضرر مالی بسیاری از اعضای آنان، بسیاری از فرصت های سرمایه گذاری و اشتغال نیز در پی نهاد های شکل گرفته متاثر از این مدل درآمد زایی، از بین خواهند رفت.

در ایران

نسل اول این شرکت ها در ایران صرفا بر پایه همین مدل درآمدی و بدون هیچ پوسته و پوشش ظاهری در دهه 80 (هجری شمسی) آغاز به کار نموده و تا پیش از آغاز دهه 90 نیز فعالیت آنان غیر قانونی و ممنوع اعلام شد .

با آغاز دهه 90، نسل دوم این شرکت ها تحت پوشش بازاریابی شبکه ای آغاز به فعالیت کرده و برند هایی همچون بادران نیز که امروزه همچنان در فضای کسب و کار کشور مشغول به فعالیت اند از مثال های این نسل از شرکت ها می باشند .

شرکت های نسل دوم با وارد کردن کالا در مدل درآمدی خود و ایجاد رابطه میان توزیع کالا و جریان وجوه نقد ، پوششی قابل قبول برای فعالیت های خود خلق کردند و نهاد های نظارتی غافل از صدمه مالی و زیان های پایین ترین طبقه از دریافت کنندگان در این زنجیره ی هرمی، ترجیح دادند که در فعالیت این نهاد ها مداخله ای نداشته باشند، البته با توجه به وجود کالا و لزوم گردش این کالا ها در زنجیره ی زیر مجموعه ها ، دست کم درصدی از غیرمولد بودن این نهاد ها کاسته شده، هرچند که همچنان الگوی درآمدی آنان با واسطه گری های زائد و مانع تولید ارزش واقعی است.

اما نسل سوم این شرکت ها در کشور چند سالی است که تاسیس و در حال فعالیت می باشند، این شرکت ها که مدعی ابتکار و نوآوری کم نظیر خود در حوزه کارآفرینی می باشند، در حقیقت در حال ایجاد بزرگترین شبکه واسطه گری و دلالی تحت پوشش شبکه های هوشمند خود می باشند که تمامی کسب و کار ها را وارد ساختار هرمی خود کرده و اقدام به ایجاد واسطه های بی شمار در فرآیند توزیع کالا و خدمات در راستای کسب منافع خود از این واسطه گری می نمایند .

مخرب بودن این مدل درآمدی در کنار ویژگی های ذاتی مخرب شرکت های هرمی، این شرکت های نسل سوم را به خطری جدی برای بازار کسب و کار در ایران تبدیل کرده و با توجه به بحران های اقتصادی موجود، قابل پیش بینی است که اقبال عمومی به این شرکت ها به شکل روزافزونی در حال افزایش است و این موضوع پیامد های منفی جبران ناپذیری برای اعضای این شرکت ها و تمام بازار ها در اقتصاد ایران خواهد داشت.

از جمله این شرکت های هرمی نسل سوم و نوظهور در کشور می توان به هوشمند شبکه پایدار و ام وِی اشاره کرد.